Kết quả của nghiên cứu này vô cùng hữu ích cho những nhà khoa học nhằm giúp họ có thể hiểu và điều trị được căn bệnh này.
Hiện Alzheimer chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn
Một trong những trở ngại chính của nghiên cứu đối với bệnh Alzheimer là bệnh lý này chỉ được chẩn đoán xác định ở giai đoạn tương đối muộn. Điều này là do các triệu chứng của bệnh phát triển chậm qua nhiều năm và chỉ trở nên rõ ràng sau khi đã có những biến đổi xảy ra ở não. Chính vì vậy, trước đây, chưa có một phương pháp đơn giản nào có thể phát hiện được liệu bệnh Alzheimer có đang phát triển ở một đối tượng nào đó hay không. Những phương pháp chẩn đoán đáng tin cậy duy nhất bao gồm chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) ở não và phân tích dịch não tủy (thông qua chọc tuỷ). Tuy nhiên, đây là những phương pháp đắt tiền, tốn nhiều thời gian và gây đau hoặc xâm lấn.
Bệnh Alzheimer có thể được phát hiện sớm nhờ xét nghiệm máu.
Và phương pháp mới - Phát hiện protein trong máu
Một trong những chỉ dấu quan trọng của bệnh Alzheimer là sự tích tụ bất thường các mảng thoái hoá thần kinh amyloid-beta ở não.Amyloid-beta cũng hiện diện ở não người khỏe mạnh, nhưng ở bệnh nhân Alzheimer, loại protein này gấp cuộn một cách khác thường và tích tụ lại.
Ở dạng gấp cuộn này (dạng phiến), amyloid-beta sẽ gây độc đối với tế bào thần kinh.Các mảng amyloid-beta có thể bắt đầu phát triển trong vòng 15-20 năm trước khi các triệu chứng của bệnh Alzheimer xuất hiện.Dạng protein bệnh lý này là cơ sở của loại xét nghiệm máu có tính đột phá đang được phát triển.
Cơ sở của việc phát triển loại xét nghiệm này là liệu xác định được nồng độ của các dạng amyloid-beta bình thường và bệnh lý ở trong máu có giúp phát hiện được bệnh Alzheimer ở các giai đoạn sớm hay tiền triệu của bệnh hay không. Kỹ thuật sử dụng trong loại xét nghiệm mới này là cảm biến miễn dịch - hồng ngoại. Dựa vào một kháng thể, cảm biến sẽ trích xuất tất cả amyloid-beta trong mẫu máu. Hai dạng amyloid-beta khác nhau sẽ hấp thụ bức xạ hồng ngoại ở những tần số khác nhau cho phép các nhà nghiên cứu đo lường được hàm lượng tương đối của dạng protein bình thường và bệnh lý.
Khác với các phương pháp khác, cảm biến miễn dịch - hồng ngoại không cho biết lượng chính xác của dạng protein bệnh lý, thay vào đó, phương pháp này cung cấp các thông tin về tỷ lệ giữa hai dạng bình thường và bệnh lý. Điều này là có lợi bởi vì nó ít chịu ảnh hưởng bởi những dao động bất thường về hàm lượng protein trong máu. Các kết quả ban đầu của nghiên cứu cho thấy rất khả quan ở những đối tượng có triệu chứng sớm và rất mờ nhạt của bệnh Alzheimer. Xét nghiệm này đã phát hiện được sự thay đổi hàm lượng của amyloid-beta có tương quan với sự lắng đọng bất thường được hiển thị trên hình ảnh chụp não.
Những kết quả đáng kinh ngạc
Bước tiếp theo và là bước quyết định của nghiên cứu là xem xét liệu có thể phát hiện được hàm lượng amyloid-beta trên đối tượng trước khi các triệu chứng Alzhiemer phát triển hay không. Các nhà khoa học đã lấy dữ liệu từ nghiên cứu đoàn hệ ESTHER và tiến hành đánh giá các mẫu máu của những người đã phát triển bệnh Alzheimer rồi so sánh với những người không phát triển căn bệnh này.Trung bình, xét nghiệm này có thể phát hiện được những người mắc bệnh Alzheimer trước khi các triệu chứng lâm sàng xuất hiện là 8 năm. Xét nghiệm này chẩn đoán đúng bệnh Alzheimer trong 70% số ca và chẩn đoán sai ở 9% các trường hợp. Độ chính xác tổng cộng của xét nghiệm vào khoảng 86%.
So sánh với phương pháp chọc tuỷ và chụp quét PET, một xét nghiệm máu đơn giản sẽ có lợi hơn nhiều đối với các nhà lâm sàng cũng như các nhà nghiên cứu. Mặc dù ở giai đoạn này, xét nghiệm nói trên chưa phải là hoàn hảo nhưng nó sẽ là một phương pháp hữu ích để sàng lọc những người có nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer trước khi đưa họ đi kiểm tra toàn diện hơn.
Những phát hiện của nghiên cứu này rất thú vị và sẽ cung cấp một công cụ quan trọng trong cuộc chiến chống lại bệnh Alzheimer.Bước tiếp theo, nhóm nghiên cứu có kế hoạch sẽ sử dụng kỹ thuật tương tự để phát hiện một chất chỉ điểm là alpha-synuclein có liên quan đến một bệnh lý khác cũng rất khó phát hiện sớm - đó là bệnh Parkinson.
DS. Trần Thái Sơn
((Theo MedicalNewsToday, 09/04/2018))